fatihbasaran Avrupa nasıl bugünkü Avrupa oldu, buna sebep olan itici güçler neydi diye soran olursa, kitap, belgesel dışında herhalde bu oyunu da öneririm.
Yüzyıllar boyu süren, kilise ve kralların iktidar savaşını dünyevi iktidarın yani din dışı gücün kazanmış olmasının sebeplerinden birini ve bunun akabinde laikliğin bir fikir olarak ortaya neden çıkmış olduğunu apaçık bir şekilde görebilirsiniz.
Oyun, katolik ve o günlerde yeni yeni taraftar toplayan protestan mezhebinin ayrılıkçı inananlarıyla oluşan bakış açısı ikileminde; katı, sorgusuz sualsiz var olan dogmalara inananların, kendi görüşlerine uymayan ve hoşuna gitmeyen insanları cadı ve cinlere karıştığını söyleyerek şeytana hizmet ettiği suçuyla ortadan kaldırmaya çalışmasını işliyor. (Günümüzde, herhangi bir iktidarın yarattığı/hedef gösterdiği düşmanı etkisiz hale getirmeye çalışırken, diğer hoşuna gitmeyen düşüncelere sahip olan karşıt fikirli kişileri de aynı kefeye koyarak alt etmeye çalışmasına da cadı avı denmesinin sebebi budur.)
Ana hikaye bu iken, aslında olayın yalnızca bundan ibaret olmadığı ortaya çıkar ve köydeki yasak ilişkisinden toprak sahibi birinin çıkarına; rahibin dindarlıktan kör olmuş gözlerinden valinin itibarından dolayı geri adım atamamasına, tüm köyün kendi hırsları ve menfaatleri doğrultusunda birilerini hedef göstermesine şahit oluruz. Hedef gösterdikleri, görmedikleri halde ortalığı karıştırdığına, tüm kötülüğü yarattığına emin oldukları şeytan aslında kendi nefisleridir. Bu iç içe geçmiş birbirine bağlı olaylarla oyun çok katmanlı ve derinlikli bir hale bürünüyor. Tüm karakterlerin iç motivasyonunu görebilmemiz, aralarındaki diyaloglarda biz seyircilerin her bir karakteri sanki yıllardır tanıyan ve söylediklerinin yalan olduğunu bilen komşularıymışız hissiyatı yaratıyor.
Cehenneme giden yolların iyi niyet taşlarıyla örülü olmasını doğrular vaziyette, dini ve tanrıyı en çok savunan, onun yolundan ayrılmadığını söyleyen kişilerin motivasyonlarının aslında bu değil de, kendi hırsları ve menfaatleri olduğunu görmeye başlıyoruz. Şeytanı havada ararken, içlerinde buluyoruz.
Oyun, zamanın ruhunun toplumsal histeriyle buluştuğunda ne gibi korkunç yerlere varılacağını; dinin nasıl manipüle edilerek yanlış ve birilerinin çıkarına kararlar alınabileceğini göstermesiyle etkileyici.
Oyunun metni, çok katmanlı yapısı, sahne tasarımı, mizanseni ve oyunculukları gerçekten harikaydı. Biraz uzun olmasını eleştirebiliriz fakat anlattıkları ve göstermek istediklerini özümsemek, anlamak için yapılması gereken saatlerce okumaları göz önünde bulundurduğumuzda, bu kadar sürede bunu başarabilmiş olması da takdire şayan.
